BEDESTEN

Restorasyon çalışmaları büyük bir hızla devam eden Çöllüoğlu Hanı’nın çatısı tamamlandı.

Milas Belediyesi’nin prestij projelerinden olan çalışmayı değerlendiren Milas Belediye Başkanı Muhammet Tokat, Milas’ın geleceği için önemli olan çalışmanın büyük hızla devam ettiğini ancak kendilerinden kaynaklanmayan bazı maddi sorunlar nedeniyle küçük sıkıntılar yaşamalarına rağmen, uygulamayı yapan firmanın özverili çalışmaları sayesinde bu seviyeye gelindiğini söyledi. Başkan Tokat ayrıca Tarihi Arasta ve Çevresi 1. Etap Restorasyon ve Sokak Sağlıklaştırma Projesi’ne önümüzdeki süreçte başlanılacağını da müjdeleyerek, Çöllüoğlu Hanı ile birlikte Milas’ın tarihi geçmişini, geleceğe taşımak için daha birçok çalışmaya imza atacaklarını sözlerine ekledi.

TARİHÇESİ

Abdülaziz Ağa tarafından 1719-1720 yılları arasında yaptırılan Çöllüoğlu Hanı, Milas Belediyesi Ana Hizmet Binası’nın da bulunduğu Hisarbaşı tepesinde, birbirlerine paralel ve dikey dar sokaklarla bağlanan ve Milas’ın eski ticari hayatına yön vermiş, bugün dahi birçok zanaatkârı içerisinde barındıran tarihi arasta içerisinde yer almaktadır.

Hana, kuzey cephesindeki kemerli kapıdan girilir. İki katlı, avlulu ve dikdörtgen bir yapıdır. Hanın alt katı hayvan barınakları, üst katı ise konaklama için kullanılmıştır. 18. yüzyıl Osmanlı mimarisinin özgünlüğünü korumuş nadir yapıları arasındadır.

Çöllüoğlu Hanı restorasyonu Milas Belediyesi tarafından 2010 yılında başlatılmıştır.

http://www.bodrumfatihi.com/kultur/colluoglu-haninin-cati-restorasyonu-tamamlandi.htm

KASTAMONU - KURŞUNLU HAN (İSMAİL BEY HANI)

Fotoğraflar: Ömer Özercan

Kastamonu merkezindeki Aktarlar Çarşısı'nda bulunan Kurşunlu Han, Candaroğulları Beyliği'nin son hükümdarı ve Fatih Sultan Mehmet’in dayısı Kemalettin İsmail Bey tarafından 1443-1461 yılları arasında yaptırılmıştır.

Afrikalı Seyyah İbn-i Batuta’nın “gördüğüm yerler arasında en zengin, en güzel şehirlerden birisi” dediği ve bir ilim, irfan yurdu olarak tanımladığı Kastamonu’ya mührünü vuran Candaroğulları sülalesinin ilime ve ilim adamına en çok değer veren hükümdarı İsmail Bey’in Kastamonu ticaret hayatına sağladığı en büyük katkı Kurşunlu Han olmuştur.

Kurşunlu Han, yapıldığı tarihte Kastamonu’nun en büyük ticaret merkezi konumundadır. Asırlar boyunca da Kastamonu ticaretinin merkezi olma özelliğini kaybetmemiştir. Hemen batı cephesine yapılan Cem Sultan Bedesteni ve Penbe Han’ın işlevsellik kazanması ile şehirdeki ticari fonksiyonun merkezi haline gelen muhit, günümüzde de ticari hareketliliğin en yoğun olduğu bölge olarak dikkat çekmektedir.

Kurşunlu Han, 16. yüzyılda en çok kira geliri getiren ticaret merkezi olurken, 1689 yılında şehrin ikinci büyük ticaret merkezi konumuna düşmüş, 1691 yılında yıllık 35.000 akçe kira geliri getirmiştir. Ticari potansiyeli bu dönemde zamanla arttığı gözlenen Kurşunlu Han, 1704 yılında 65.000 akçe kira geliri getirir hale gelmiştir.

Zaman içersinde tıpkı Kastamonu’daki diğer ecdad yadigarı eserler gibi sahipsiz kalan ve yılların acımasızlığına direnemeyen han, uzun zaman bakımsız bir vaziyette içteki dükkanları depo olarak kullanılan atıl bir eser halini almıştır. 1998 yılında Kastamonu Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nün kurulması ile hayat bulan eserler arasında Kurşunlu Han da yerini almıştır. Hem de en şanslı ecdad yadigarı olmuştur.

Karadeniz Otelcilik Seyahat Hizmetleri San. ve Tic. Ltd. Şti.’ne restore et – işlet – devret modeli çerçevesinde ihale edilen Kurşunlu Han, uzun yıllar atıl ve bakımsız kalmanın acısını, Kastamonu’nun en gözde, en güzel turistik oteli olarak çıkarmaya başlamıştır. Karadeniz Otelcilik Seyahat Hizmetleri San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından restorasyonu yapılan Kurşunlu Han 23 Ağustos 2008 tarihinde açılışı yapılarak hizmete girmiştir. http://www.kursunluhan.com/

ŞANLIURFA - GÜMRÜK HANI, Haşimiye Meydanı yakınındadır. Kanuni Sultan Süleyman zamanında 1563 yılında Urfa Sancakbeyi Halhallı Behram Paşa tarafından yaptırılmıştır. Evliya Çelebi Seyahatnamesinde "Yetmiş Hanı" olarak anılan Gümrük Hanı, Şanlıurfa'daki hanların en güzel ve anıtsal örneklerindendir. Dış cepheleri kaplayan iki renkli kesme taşlardan dolayı “Alaca Han” adıyla da bilinir. Avlusundan Halil-ür Rahman Gölü'nün suyu geçmektedir. İki katlı bu hanın üst katındaki odalarda terziler çalışmakta, avlusunda çayhaneler bulunmaktadır.

Hanın kare avlusunun etrafını çevreleyen dükkânların üzerinde ön kısımları revaklı ikinci kat odaları yer almaktadır. Giriş eyvanının üzeri mescit olarak değerlendirilmiştir. 2001 yılında Rızvaniye Vakfı'nın katkılarıyla Şanlıurfa Kültür, Sanat ve Araştırma Vakfı (ŞURKAV) tarafından restore edilmiştir.

BURSA - BALİ BEY HANI

Malkoçoğlu Bali Bey tarafından yaklaşık 500 yıl önce yaptırılmıştır.

Kapalıçarşı'daki ticari faaliyet için kent dışından gelen kafilelere hizmet etmesi amacıyla, çarşının karşısına, Gazi Timurtaş Paşa ve Okçu Baba Türbelerinin arasına yaptırılan üç katlı handa eski belgelere göre 64 oda bulunmaktadır. O dönemde vakıf olarak yaptırılan bu hanın gelirleri, Bali Bey'in Yenişehir'deki mescit ve imaretinin giderlerini karşılamaktadır.

Yapıldığı dönem için, şehrin plazası olarak nitelendirilebilecek olan Balibey Han'ın; 1950'li yıllarda bazı bölümlerinin sığınak, 1970'li yıllarda ise bir bölümünün kahvehane olarak kullanıldığı bilinmektedir.

Balibey Han'ın büyük bölümü günümüze kadar ayakta kalmıştır. Sadece Kırkmerdivenlerin yapılması sırasında kısmen yıkılmıştır. Bir de yola bakan bölümleri yıkılmıştır. Vakıflara ait olan han, restorasyon yapılması için belediyeye tahsis edilmiştir. 1692, 1634, 1748 tarihlerinde kısmi tamirler yapılmıştır.

1984 yılında Hisar düzenlemesi kapsamında yapılan kazı çalışmaları sonucu kemerleri ortaya çıkarılan Bali Bey Han, zamanının önemli ticari mekânlardan biridir.

Bursa Büyükşehir Belediyesi'nin çalışmaları ile 2006 yılında restore edilmeye başlanmış ve 2009 yılında Balibey Han Geleneksel El Sanatları Çarşısı olarak şehriyle buluşturulmuştur.

1. ve 2. katları ise 26.12.2009 tarihinden itibaren Geleneksel El Sanatları Çarşısı olarak kullanılmaktadır. El sanatlarının gelecek nesillere aktarılmasına imkân sağlayan çarşıda bir birinden farklı sanat dalları yer almaktadır.

İZMİR - KIZLARAĞASI HANI

KIZLARAĞASI HANI, İzmir’deki hanların en büyüğü ve en görkemlisidir. Anıtsal bir özelliğe sahip olduğu gibi, mimari özelliği bakımından tek örnek olması Osmanlı hanları arasında ona özgünlük kazandırmaktadır.

YAKUP BEY tarafından, 1598 yılında yaptırılan ve günümüzde İzmir'in en büyük camisi olan Hisar Camisi'nin batı yanının birkaç metre yakınma inşa edilmiştir. Bu kesim Han'ın doğu tarafını oluşturmaktadır. Batı cephesi, Halimağa çarşısının karşısında, eski keresteciler, bugünkü 871. sokak üzerindedir.

Vaktiyle deniz kenarında inşa edilen Han zamanla denizin dolması veya doldurulması sebebiyle sahilden 200 metre kadar uzak kalmıştır.

KIZLARAĞASI HACI BEŞİR AGA'nın yaptırdığı Han'ın inşa kitabesindeki tarihe göre 1744 te bina edildiği kesin olarak anlaşılmaktadır. 1745 yılında heyelan nedeniyle Han cephesinde önemli derecede çökme ve yıkılmalar olmuşsa da Han derhal onarılmıştır. 1778 tarihinde vuku bulan yer sarsıntısından, Han büyük ölçüde hasara uğramış, 1779 yılında ikinci defa ve esaslı olarak onarılmıştır.

Antalya-Alanya yolu üzerinde, Alanya’ya 15 km. uzaklıkta küçük bir tepenin üzerindedir. Günümüze ulaşan kitabesine göre II.Gıyaseddin Keyhüsrev’in ikinci saltanatı sırasında (1236-1246) yapılmıştır.

Şarapsa Han, Selçuklu hanlarından ayrı bir plan özelliği göstermektedir. Dıştan ince uzun, 70x15 m. ölçüsünde, dikdörtgen planlı olup, uzun kenarlarında on birer, dar kenarlarında da üçer payanda ile duvarları takviye edilmiştir. Hanın duvarları giriş cephesinde kesme taştan yapılmış olmasına karşılık diğer cephelerde yontma taş kullanılmıştır. Bu duvarlar kale burçlarında olduğu gibi mazgallarla sonuçlanmıştır.

Konya Karatay ilçesinde, Konya-Aksaray yolundan 4 km. içerideki Obruk Köyü girişinde bulunan Obruk Hanı’nın yapım tarihini belirten bir kitabesi bulunmamaktadır. Mimari yapısı ve plan düzeninden XIII. yüzyılda yapılmış bir Selçuklu eseri olduğu anlaşılmaktadır.

Anadolu Selçukluları’nın uyguladığı kapalı ve açık avlulu plan şeması içerisinde yapılmıştır. Hanın girişi batı yönünde olup, cephe görünümü itibarı ile de bir kale izlenimini vermektedir. Yapımında kesme taş, moloz taş ve çok sayıda da devşirme antik malzeme kullanılmıştır.

Hanın girişinin bulunduğu batı cephesi diğerlerinden farklı olarak iki katlı yapılmıştır. Bu nedenle de giriş kısmı daha görkemli bir görünüm kazanmıştır. Her iki katta da birbirlerinden ayrı mekân düzenlemeleri yapılmış ve mescit de buraya yerleştirilmiştir. Hanın kapalı kısmının kapısı ve duvarları tamamen yıkılmış ve yalnızca temel kalıntıları günümüze gelebilmiştir. Bu bölüm han özelliğini kaybettikten sonra da kullanılmış, bu yüzden de içerisinde bazı değişiklikler yapılmıştır. Üst örtü bütünüyle tahrip olmasına rağmen, orta sahnın üzerinde tromplu bir kubbe olduğu sanılmaktadır.

2010 yılında restorasyon çalışmalarına başlanmıştır.

Hanın restorasyon önceki durumu:

Fotoğraflar: Serdar Aydın