BEDESTEN

Anıtkaya Kervansarayı; Afyon ili, Merkez ilçeye bağlı, Anıtkaya kasabası içerisinde yer almaktadır. Eğimli bir alanda, dikdörtgen planlı ve kesme taş tekniği ile yapılmıştır. Taç kapısı çıkıntılı ve sütunlu yapılmış olup, hafif sivri kemerlidir. Kervansarayın üzeri düz dam tekniği ile kapatılmıştır.

Dikdörtgen planlı kervansaray yaklaşık, 10x12 m. ölçülerinde ve 120 metrekarelik bir alan üzerine inşa edilmiştir. Dikdörtgen kesitli kalın moloz taş üzerine, kesme taş tekniği ile yapılan duvarlar, dam üzerinden biraz daha yüksekte yer almaktadır. Kervansarayın arka duvarının, orta bölümü diğer duvarlara oranla biraz daha yüksekçe yapılmıştır. Her iki yan duvarlarda ise yağmur sularının dışarı atılması için yapılmış taş oluklar bulunmaktadır. Yan duvarların birisinde ise mazgal penceresi bulunmaktadır. Kesme taş kaplamalar arasında devşirme malzeme olarak antik mimari parçalar göze çarpmaktadır. Öne ve yukarıya doğru çıkıntılı olarak yapılan taç kapısı dikdörtgen biçimindedir. Arazinin eğimi de göz önünde bulundurularak zeminden yüksekçe yapılan taç kapısının her iki yanında, göze hoş gelecek şekilde üç ayrı yükseklikte üç sütun yer almaktadır. Yine benzer şekilde sivri kemerli olarak yapılan giriş kapısı üzerinde iki küçük sütunca ve sütunca başlıklı, basık kemerli pencere şeklinde yazıt yeri bulunmaktadır. Girişte başlıklı olarak yerleştirilen sütunların üzerine kesme taştan, sivri kemerli taç kapısı oluşturulmuştur. Sütunların arası ve duvara gelen bölümleri kesme taş ile doldurulmuştur. Sivri kemerli portal kapısından girildiğinde, kare biçimli, kesme taş kaplamalı, dört çift fil ayağı üzerine oturtulmuş, dört bir yana açılan sivri kemerle üç bölümlü iç mekana geçilmektedir. Bölümler tonozlarla örtülmüştür.

Kendine özgü yapı biçimi, tarih içerisindeki yol güzergahları göz önünde bulundurulduğunda, Germiyan Beyi Süleyman Bey’in Afyonla olan ilişkisi nedeniyle Kütahya-Afyon arasındaki bu kervansarayı yaptırmış olabileceği tahmin edilmektedir.

Beylikler dönemi, Germiyanoğlu Beyliği’ne ait olabileceği tahmin edilen Kervansaray’ın 14. yüzyılda yapıldığı ve 600 yıllık bir geçmişinin olduğu söylenebilir.

Vakıflar Genel Müdürlüğü, Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa tarafından 17. yüzyılda Bilecik'te yaptırılan, ancak günümüze sadece 4 duvarı ulaşabilen kervansarayı restore etti.

Sadrazamlığa geldiğinde, ''devletin kendisinden gösteriş değil, hizmet beklediğini'' belirten, hayatının sonuna kadar da bu düstura uymak için kendi adına vakıflar kuran Köprülü Mehmet Paşa, bu kapsamda Bilecik Vezirhan'da, İpek Yolu kervanlarının konakladığı kervansaray inşa ettirdi.

Yıllara meydan okuyan, restorasyona tabi olmadan 20. yüzyıla kadar ulaşan kervansarayın çatısının çökmesi üzerine, sadece 4 duvarı ayakta kaldı.

Vakıflar Genel Müdürlüğünün, âtıl ve yıkıntı durumundaki vakıf eserlerini ayağa kaldırılmak için başlattığı restorasyon çalışmaları kapsamında projesi hazırlanan ve restorasyonuna başlanan kervansaray, 5 milyar TL harcanarak 3 yılda restore edildi.

Kuruluş amacına uygun şekilde 36 odalı butik otele dönüştürülen Kervansaray, 400 yıl sonra yeni misafirlerini ağırlamaya hazırlanıyor.

Vezirhan'da, İstanbul yolu üzerinde bulunan tarihi kervansarayın, butik otel olarak kiraya verilmesi için 22 Ekimde kiralama ihalesi yapılacak. Senelik olarak kiralanacak butik otelin, rayiç bedeli olarak aylık 13 bin TL belirlendi.

Vakıflar Genel Müdürlüğünün, vakıf eserlerini kuruluş amacına uygun olarak gelecek kuşaklara aktarmak amacıyla başlattığı çalışmalar kapsamında, 2003'den bugüne kadar 3 bin 363 vakıf eseri restore edildi.

(Fotoğraflar: Abdülhalim Durma)

Aksaray-Nevşehir karayolunun 15. kilometresinde bulunan Ağzıkarahan Osmanlı kaynaklarında Hoca Mesud Hanı olarak geçmektedir. Han miladi 1231 tarihinde Alaaddin Keykubat tarafından başlatılmış 1239 tarihinde Gıyaseddin Keyhusrev tarafından tamamlanmıştır. Hanın portalinde Selçuklu devri mimarisinin bütün süslerini ve hususiyetlerini görüyoruz. Eskiden kitap kopya edenlere ağzıkara derlerdi. Hattatlar yazdıkları yanlış kelimeleri parmaklarını ağızlarına götürerek yalamak süratiyle yanlışlarını düzelttikleri için ağızları daima kara olurdu. 

Ağzıkarahan kervansarayı, hamamı, imareti, yazlık ve kışlık yerleri, çeşmeleri, gözetleme kulesi ile tam teşeküllü bir kervansaraydır. Bu kervansaray aynı zamanda müstahkem bir askeri konak ve sığınaktır. Duvarın üstünde dört tarafında kale burçlarındaki gibi dendanlar vardır. Hacı Ali Paşa Aksaray'daki köprülerden birini tamir ederken ve yenilerken taşlarını bu hanın üstündeki dendanlardan söktürmüştür.

Kervansaray, kervanların ticaret yolları üzerindeki bir konak yeridir.

 Kervansaraylar ilk defa 10. yüzyılın sonlarına doğru Selçuk Hanları tarafından Orta Asya'da yaptırılmıştır. Önceleri askeri savunma için düşünülmüş, zamanla artan ticaret ve dinî ihtiyaçları karşılaması için genişletilmiştir. Selçuklu devrinde ticarî yol ağı üzerinde kervanların akşamları güvenli bir şekilde konaklamaları ve ihtiyaçlarını görmeleri için sultan hanı da denilen kervansaraylar yapılmıştır. Büyük ticaret yolları üzerinde kurulmuş olan Selçuklu kervansaraylarının aralarındaki uzaklıklar, deve yürüyüşü ile günde dokuz saat, yani 40 kilometre esas tutularak belirlenmiştir. Çevrelerindeki yüksek duvarlarla korunan ve barış zamanlarında pazaryeri olarak da iş gören bu kervansaraylar savaşta kale olarak da kullanılırdı. Selçuklu kervansarayları üç genel tipe uygun olarak yapılmışlardır. Bunlar, yazlık denilen avlulu, kışlık denilen kapalı ve her iki türün birleştirilmesinden oluşan karma tiplerdir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde şehirlerdeki hanlar ticaret ve konaklamak için yapılmış gelir getirici vakıf yapılarıdır...

 Selçuklu kervansarayları

Aksaray'da Kervansaray

Aksaray'da Kervansaray iç görünümü